Fenerbahçe’de son dakika Altay Bayındır şoku yaşanıyor. Fenerbahçe, Altay Bayındır’ın el bileği skafoid kemiğinde kırık tespit edildiğini ve genç kalecinin ameliyat edileceğini deklare etti. Sarı-Lacivertli taraftarlar Skafoid kemiği neresi, tedavisi kaç ay sürer? Altay Bayındır’ın sakatlığı tam olarak nedir şeklinde soruların cevaplarını arıyor. Skafoid kemiği ve tedavisiyle ilgili tüm bilgiler haberimizde…
Skafoid kemiği nedir ve işlevi nedir?
El bileği; karmaşık hareketleri yapabilme kapasitesi ile vücudumuzun en yetenekli eklemidir. 8 ufak kemik kolay bir hareket esnasında dahi kendi içinde birçok pozisyon değişikliği gösterir. Tüm bu organizasyonun temel yapı taşı skafoid isminde olan kemiktir. Şu demek oluyor ki derhal tüm hareket ve pozisyon değişimleri skafoid kemiği üstünden oluşur. Bu durum kırık sonrası ortaya çıkan ağrı ve fonksiyon kaybının boyutlarının niçin bu aşama fazla bulunduğunu açıklar.
Skafoid kırığı tanısının konması sıkıntılı bir süreçtir!
Skafoid kırıklarının hem tanısının konması, hem de tedavisi sıkıntılı bir süreçtir. Yaşanabilecek zorlukları özetlersek:
1- Skafoid kırığı oluştuktan sonrasında tanı konamayabilir yada tanı atlanabilir. Kırık oluştuktan sonrasında meydana getirilen fizik muayenenin peşinden çekilen filmlerde (direkt grafi) kırık gözlenemeyebilir. Bu skafoid kemiğe özgü bir durumdur. Ek olarak Bilgisayarlı Tomografi (BT) ve Manyetik Rezonans (MR) araştırma tetkikleri ile daha detaylı data alınabilir. Bu aşamada yapılabilecek en iyi yaklaşım kırık varmış şeklinde hareket etmek ve 2-3 hafta süre ile el bileğini hareketsiz tutacak bir atel uygulamaktır. Bu sürenin sonunda yeniden grafiler elde edilir. Kırık gözlenmeye başlamış ise atel ile hareketsiz geçirilen süre tedavi süresine ekleneceği için hasta tedavide zaman kaybetmemiş olur.
2- Skafoid kırığı çoğu zaman zor kaynar. Bu durumun çeşitli sebepleri mevcuttur:
a- Bir kırığın kaynayabilmesi için kemiğe ulaşan kan miktarının düzgüsel sınırlarda olması gerekir. Skafoid kemik yapısı itibari ile damarlanması ve kanlanması iyi olan bir kemik değildir. Kırık sonrası bu durum daha da belirgin hale gelir.
b- Daha ilkin de değinildiği şeklinde skafoid sürekli hareket eden ve yer değiştiren bir kemiktir. Kırık sonrası alçı, atel vb şeklinde tedavi şekilleri ile hareketsiz tutulmaya çalışılsa da ufak hareketlerin engellenmesi çoğu zaman mümkün olamamaktadır.
c- Skafoid kemikte oluşan kırık eklemin içinde kalmaktadır. Bu durum kırık yüzeyinin eklem sıvısı ile temas halinde olmasına ve kırığı iyileştirecek pıhtının oluşamamasına niçin olmaktadır.
3- Skafoid kemik kırıldıktan sonrasında kırık parçalarından birisi ölebilir. Bu duruma avasküler nekroz yada aseptik nekroz adı verilmektedir. Kemiğin ölümü skafoid kemik kırıkları sonrası öteki kemik kırıklarından oldukca daha sık gözlenmektedir. Buradaki faktörler çoğu zaman azca ilkin değinilenler ile aynıdır:
a- Skafoid kemiğin kanlanmasının sorunlu olması,
b- Eklemin içinde kalan bir kırık olması,
c- Kırık hareketinin engellenememesi,
d- Bir öteki unsur kırık sonrası oluşan parçaların büyüklüğü ile ilişkilidir. Kemik nispeten iki eşit bölüme ayrılmış ise parçalardan birinde kemik ölümü olması olasılığı daha düşüktür. Eğer parçalardan birisi oldukca ufak ise ve ekleme komşu ise kemik ölümü riski oldukca daha fazladır.
Skafoid kemiği kırığı tanısı nasıl konur?
Tanı konulması aşamasında hastanın hikâyesi, fizik muayene bulguları ve direkt grafiler temel data kaynaklarıdır. Bu kaynaklar ile tanı koyma yada tedaviyi planlamada sorun yaşanması durumunda BT ve MR araştırma şeklinde ileri tetkiklere başvurulabilir.
Skafoid kemiği kırığı tedavisi nasıl uygulanır?
Alçı tedavisi: Anlatılan tüm olumsuzluklara rağmen bazı skafoid kırıkları konservatif adı verdiğimiz ameliyatsız tedaviye pozitif cevap vermektedir. Bu tip kırıklar çoğu zaman skafoid kemiğin ortasına yakın bölümden ve enlemesine oluşan kırıklardır ve alçı tedavisi uygulanması olasılık dâhilindedir. Alçının minimum 12 hafta (altıncı haftada denetim kaydı ile) uygulanması gerekliliği günlük yaşam kalitesi ve hijyen şeklinde birçok sıkıntıyı bununla beraber getirmektedir. Yukarıda belirtilen ihtimaller içinde olumsuzluklara tahammülsüzlük de gerçekçi bir cerrahi girişim nedenidir. Skafoid kırıklarının oldukca azca bir kısmının alçı ile tedaviye uygun bulunduğunu belirtmek gerekir.
Cerrahi tedavi: Cerrahi tedavi ile kırılmış kemik eski anatomik pozisyonuna (kırık öncesi haline) getirilir ve kaynayana kadar bu pozisyonda kalması için bir ekip cihazlar ile sabitlenir. Bu girişime ‘açık redüksiyon- internal fiksasyon’ adı verilmektedir. Bu kırık türü için hususi olarak geliştirilmiş vidalar en sık kullanılan sabitleme cihazlarıdır.
Geç tanı tedavi sürecini zorlaştırır ve iyileşme süresini uzatır!
Tanısı konamamış yada geç başvuruda bulunmuş hastalarda tedavi süreci oldukca daha sıkıntılıdır. Daha ilkin belirtildiği şeklinde skafoid kemik el bileği ekleminin tüm hareketleri esnasında vazife alan bir yapıdır. Kırık sonrası kemiğin bütünlüğünün bozulması tüm el bileği biyomekaniğini negatif yönde etkisinde bırakır. Kemikler süre içinde kendiliğinden yer değiştirmeye adım atar ve el bileği ekleminde çökme oluşur. Bu tip durumlar genel anlamda ‘kireçlenme’ olarak adlandırılmaktadır. Tüm bu süreç çoğu zaman zamana yayılır, bu yüzden uygulanabilecek cerrahi tedavi türleri farklıdır.
1- Sabitleme ve aşılama: Kırık tespit edilir, fokurdamasını teşvik etmek amacı ile aşılama (greft) uygulanır. Bu aşamada kaynama sağlansa ve skafoid kemiğin düzgüsel boyutları korunmuş olsa bile, geçen süre içinde oluşmuş tahribatın geri dönmesi sağlanamaz. Hastanın ağrısının azalması beklenir. El bileği hareketindeki kaybın ne oranda geri döneceğini ise evvel kestirmek güçtür.
2- Kurtarıcı girişimler: Skafoid kırığı sonrası kaynamama, kemik ölümü (avasküler nekroz), aşınma (kireçlenme) şeklinde bulguların birisinin yada tümünün gözlendiği geç tanı konmuş vakalarda uygulanabilecek yöntemlerdir. Bu yöntemler ile el bileği ekleminin düzgüsel anatomisi ve biyomekaniğinin korunmaz. Skafoidin tümü ve komşuluğundaki iki kemik çıkartılarak eklem hareketlerinin nispeten ağrısız olarak korunması amaçlanır.
Cerrahi tedavi süreci nasıl gelişir?
Ortopedi yada El Cerrahisi uzmanı muayenesi sonrası tetkikleriniz istenecektir. Burada hedeflenen yalnız tanı değil kırığın evrelemesinin de yapılabilmesidir. Hastalığın evresi uygulanacak cerrahi yöntemin seçiminde büyük ehemmiyet taşımaktadır. Skafoid kemik ile ilgili cerrahilerin büyük kısmı bölgesel anestezi altında uygulanabilir. Cerrahi sonrası çoğunlukla dirsek eklemine kadar uzanan bir alçı yada atel uygulanacaktır. Alçı yada atelin süresi uygulanan cerrahi yönteme nazaran 3 hafta ile 3 ay içinde değişebilmektedir. Bu sürenin sonunda fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamasına geçilir. Amaç el, el bileği ve kolun güç kazanımını sağlamak ve hareket kaybını en aza indirgemektir.
Hangi problemler ortaya çıkabilir?
Cerrahi yara bölgesinde kan birikmesi (hematom), enfeksiyon (irin) oluşumu, doku yapışıklığı sebebi ile parmak hareketlerinde kısıtlılık, kronik ağrı (RSD), beklenen sonuçların geç yada asla alınamaması akla ilk gelen tersliklerdir. Skafoid kırığı tedavisinin zahmetli ve aylar sürecek uzun bir dönem olduğu unutulmamalıdır. Kimi zaman kaynamanın sağlanamaması sebebi ile ikinci bir cerrahi girişimin gerekliliği ortaya çıkabilir.
