Derin sessizlikler, hamleler ve gerilmiş hareketler, rakibinin ve kendisinin ihtimaller içinde hamlelerini hesaplayan devamlı çalışan bir beyin, son dönemlerin popüler dizisi The Queen’s Gambit’in de hepimizin üstündeki etkisiyle sizi atların, kalelerin, vezir ve şahın diyarına götürüyorum. Satranç diyarına…
SATRANCIN KALBİ ANTALYA’DA ATIYOR
Şu an Avrupa satrancının kalbi Antalya’da atıyor. 46 ülkeden 1000’in üstünde başarı göstermiş sporcunun savaşım etmiş olduğu Avrupa Yaş Grupları Satranç Şampiyonası’nda 8-18 yaş aralığında 6 değişik yaş grubundan Avrupa’nın en iyi sporcuları savaşım veriyor. Türkiye Antalya’da tam 196 sporcusuyla temsil ediliyor. Turnuva 14 Kasım’a kadar sürecek. Inanırım sporcularımız büyük başarı göstereceklerdir. Unutmayalım, 16 Yaş Altı Satranç Ulusal Ekibi’mız Olimpiyat Şampiyonu oldu, hepimize büyük bir luk yaşattılar ve bugün lisanslı sporcu sayımız 1 milyon 200 bine yakın. Kısacası Türkiye’de bir satranç rüzgârı esiyor! Rüzgârın başlangıcında bir bayan var. Türkiye Satranç Federasyonu Başkanı Gülkız Tulay… Hem onunla hem de ufak sporcularımızlafoto muhabirimiz Selahattin Sönmez ile beraber bir araya geldim. Doğal dünyam değişti.
ÇOCUKLAR SPORCU ANNELER ANTRENÖR YA DA HAKEM OLDU!
Gülkız Tulay ile sohbetimize Türkiye’de bir anlamda futbolun önüne geçen satranç sevgisiyle başladık; zira istatistiklere gore bu sevgi doğudan batıya, en ücra köylere kadar yayılmış durumda. Bakın Gülkız Tulay neler söyledi:
* Gençlik ve Spor Bakanlığı verilerine gore futbol dahil tüm spor dallarının önüne geçmiş durumda satranç. Her 10 sporcudan biri satranç sporcusu.
* Ülkedeki ilk satranç eğitim kulüplerini oluşturmak bana nasip oldu. Altyapıya yatırım yaptık. Çocuklar satranç öğrendi. Öğrenmekle kalmadı, sporcu olarak devam etti.
* Satrancın girmiş olduğu her evde anneler, babalar, dedeler, nineler satranç öğrendi.
* Evladı ile satranca süregelen şimdi antrenörlük, hakemlik meydana getiren anneler var. Siirt’te, 2 çocuk anası Kevser Sarsılmaz mesela. Turnuvalarda büyük başarılar elde etti. Satranç antrenörlüğü ve hakemliği de yapıyor.”
HAYALLERİ GERÇEKLEŞTİRMEK VE BİR DOKUNUŞLA BÜYÜK MUCİZELER…
Bununla beraber büyük bir tutku, satranç oynamak. Queen’s Gambit dizisinde beni en oldukça etkileyen sahnelerden biri Beth’in yatakhanede geceleri yatarken, aniden tavanda satranç tahtası belirmesi ve Beth’in zihninde oynadığı oyunu görmemizdi. Tutku, durmayan akıl ve coşku…
Tüm bunların yanında değişen hayatlar. Türkiye’de bir dokunuşla nelerin değiştiğini de Federasyon Başkanı Gülkız Tulay söyledi:
* ‘Satranç tahtasında koşuyorum, oynuyorum, tüm hayallerimi gerçekleştiriyorum’ diyen adım atma güçlüğü yaşayan Artvin’in Arhavi kazasından bir sporcumuz vardı. 5 yaşından beri oynadığı satranç ve fizik tedavi yardımıyla yürümeyi başardı.
* SMA hastası Handenur Şahin’imiz var, başarı öyküsü yazıyor. Galatasaray Üniversitesi Politika Bilimi Kısmı’nü tamamladı. Şimdi onun da içinde olduğu, federasyonumuzun yetkilileri ile satranç sporu uzmanlarımızdan, akademisyenlerden, işitme engelli sporculardan ve eğitmenlerden oluşan deneyimli bir ekip ile “Satranç Engel Tanımaz” projesini hayata geçirdik.
* Dünyada ilk kez, işaret diline ilişkin satranç terminolojisini geliştirdik ve ‘Türk İşaret Dili Satranç Terimleri Sözlüğü’nü satranç dünyasının hizmetine sunduk.
* Gören Eller Projesi ile görme engelli okullarında satranç sınıfları açtık.
* Tüm Sevgi Evleri ve Çocuk Evleri’ne satranç sınıfları açtık ve antrenörler yetiştirdik. O evlerde satranç ile tanışan çocuklarımız bugün Türkiye şampiyonu oluyorlar ve ülkemizi yurtdışında temsil ediyorlar. Yeni Hayata Bir Hamle projesi ile hükümlü/tutuklu evlatları satranç ile tanıştırdık.”
İLKOKULLARA SATRANÇ DERSİ KONULSUN ÖNERİSİ
Peki evlatların yaşamı satranç ile nasıl değişiyor? Ne kazanıyorlar?
* Satranç oynayan evlatların özgüvenleri yüksektir. Disiplini, emek harcamayı öğrenir, oldukça yönlü düşünür, yaratıcıdırlar. Çözümleme, gözlem ve sorun çözme kabiliyetleri yüksektir.
* Zamanı iyi kullanırlar. Sabretmeyi, plan yapmayı hatta 10 adım sonrasını planlamayı öğrenirler.
* Hepsinin okul başarısı yüksektir. Üniversite sınavlarında başarı yüzdeleri yüksek. Fazlaca sayıda sporcumuz Türkiye’de ve yurtdışında oldukça iyi okullarda başarı bursuyla okuyor.
* Devlet ve hususi olmak suretiyle ortalama 45 bin civarında ilk ve ortaokul var. Ana sponsorumuz Türkiye İş Bankası’nın da yardımıyla yakında okullarda 30 bininci satranç sınıfımızı açacağız.
* Saydığım nedenlerden dolayı, satrancın bilhassa birinci sınıftan dördüncü sınıfa kadar okullara ders olarak konulmasını istiyoruz. Biz ana sponsorumuzla tüm okullara satranç sınıfları kurmaya hazırız.”
SON 10 YILDA SATRANÇ
10 yılda, Türkiye’ye 1 olimpiyat şampiyonluğu, 35 dünya şampiyonluğu, 37 dünya ikinciliği, 41 dünya üçüncülüğü, 85 Avrupa şampiyonluğu, 78 Avrupa ikinciliği, 67 Avrupa üçüncülüğü getirildi. Kazanılan toplam madalya sayısı ise 11’den 603’e ulaştı.
2012 yılına kadar 5 “büyükusta” varken, bugün bu sayı 13’e ulaştı. Büyükusta unvanı satrançta gelinebilecek en büyük unvan.
MİNİK SPORCULAR NE DİYOR?
7-12 yaş arası küçük sporcular derin bir sessizlik içinde hamlelerini düşünürken girdim salona… Çıt çıkmıyordu, bir tek o ana ve hamlelerine odaklanmışlardı. Bir süre izledim, sonrasında hepsiyle söyleşi ettim. Hepsinin hedefi şampiyon olmak, kimi oldukça eğlendiğini, kimi rakibini yenmekten büyük keyif aldığını söyledi. Rüyasında oynayan bile var. Hepsinin ortak söylediği şey, “Düşünmemi geliştirdi, ders notlarım terfi etti” oldu.
KÜLLİYE’DE SATRANÇ SINIFI
Satranç rüzgârı Cumhurbaşkanlığı’nda da esiyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, katılmış olduğu organizasyonlarda satranç ekibi dağıtıyor. Eşi Emine Erdoğan şehit ailelerine yönelik bir satranç projesinin düşünce anası. Külliye’de bir satranç sınıfı bulunduğunu biliyor musunuz?
KADIN SPORCU SAYISINDA DA ZİRVEDE
* Satranç, hanım lisanslı sporcu anlamında da tüm branşlar içinde zirvede yer ediniyor. Bayanların satranca ilgisi de giderek artıyor. 10 yıl ilkin 47 bin 332 olan lisanslı hanım sporcu sayımız bu yıl itibarıyla 400 bine yaklaştı
* Son olimpiyat şampiyonu takımında Gülenay Aydın ve Hatice Aslı Muştu da yer aldı. Senemgül Başsarı ise kısa sürede oldukça mühim bir başarıya imza atarak, Türk satranç geçmişine geçti. 2022 Dünya Yaş Grupları Satranç Şampiyonası’nda 10 Yaş Kızlar kategorisinde ‘birinci ile eş puanda dünya ikincisi’ oldu.
SATRANCI SEVDİREN KADIN
Türkiye’deki başarı rüzgârının ardındaki isim, Gülkız Tulay; aslen başarı göstermiş bir işkadınıydı. Evlatları satranca başladı. Satrancın evlatlarının hayatında yarattığı pozitif etkiyi görünce, daha oldukça çocuğun satranç oynaması gerektiğine inanarak yola çıktı. Türkiye’nin ilk satranç eğitim kulüplerinde onun imzası var. Türkiye Satranç Federasyonu’nun ilk hanım başkanı oldu. 10 senedir Başkan. Onun döneminde Avrupa Parlamentosu Eğitim Komisyonu, Türkiye’yi satrançta Avrupa’ya örnek ülke olarak gösterdi. Sayısız Dünya ve Avrupa şampiyonluğunun yanı sıra satrançta ilk kez olimpiyat şampiyonluğu onun döneminde geldi. Ağustos ayında Internasyonal Satranç Federasyonu (FIDE) tarafınca satranç sporunun yaygınlaştırılması için hayata geçirdiği projeler ve başarı göstermiş emek harcamaları sebebiyle “Avrupa’nın En Başarıya ulaşmış Hanım Yöneticisi” seçildi.
VE O DİZİ ‘THE QUEEN’S GAMBIT’
Bir solukta izlediğim dizilerdendi. Fazlaca iyi satranç oynayan ve oldukça sayıda erkeği yenerek şampiyon olan bu kuvvetli hanım karakteri hayranlıkla izlemiş, satrançtan esinlenerek hazırlanan giysilerini de beğeniyle takip etmiştim. Federasyon Başkanı da naturel olarak keyifle izlemiş. Dizinin adını doğrusu “Vezir Gambiti”’ni de Başkan Tulay söyledi:
* İngilizce’de Queen’s Gambit bizde Vezir Gambiti olarak adlandırılan bir satranç açılışı.
* Daha üstün konuma geçebilmek için oyunun başlangıcında bir ya da birkaç taşı feda edersin, böylece rakibin kazandığını sanmasına müsaade eder, tam zafere ulaştığını sandığı sırada harekete geçip oyunu kazanırsın.
* Fakat karşı taraf devamlı bu tuzağa düşmeyebilir doğal. Yaşam benzer biçimde demek mümkün, kimi zaman kazandığını sandığın anda yenik olursun.
* Unutmayalım, satrançta ‘oyunun sonunda şah ve piyon aynı kutuya geri döner’ ve siz tekrardan oyunu başlatana kadar orada bırakılırlar, fakat yaşam hep devam eder.”
BEN NE DİYORUM
Dünya Satranç Federasyonu’na gore, dünyada 600 milyondan fazla şahıs tertipli olarak satranç oynuyormuş. Bizdeki ilgi de ortada. Dünya averajının üstünde sporcuya sahibiz. Federasyon Başkanı oldukça başarı göstermiş genç sporcuların bulunduğunu, Magnus Carlsen’in ününe ulaşabilecek potansiyele haiz olduklarını söylüyor. Avrupa bizi örnek gösteriyorsa, satranç bu ülkede bu kadar seviliyorsa devlet daha çok destek vermeli. Şampiyonalarda dereceye giren sporculara, takımlara destek primleri verilmeli, önleri açılmalı. Para ve ödül motivasyon unsurudur. Satrancın ufaklıklara katmış olduğu kıymet de oldukça mühim. Başkan Gülkız Tulay’ın ilköğretim birinci sınıftan dördüncü sınıfa kadar satranç dersi konması talebini sevdim. Ümit ederim dikkate alınır. (Özgürlük)
